Jerzy Lewczyński „Archeologia fotografii — prace z lat 1941-2005”
„Jerzy Lewczyński. Archeologia fotografii” Przy okazji wystawy „Jerzy Lewczyński, Archeologia fotografii — prace z lat 1941—2005” opublikowano album poświęcony artyście (pod...
Była to pierwsza tak duża monograficzna wystawa Jerzego Lewczyńskiego (ur. 1924), członka ZPAF, jednego z najbardziej zasłużonych artystów dla powojennej historii polskiej fotografii.
Wystawa zorganizowana została przy współpracy kilku instytucji: Muzeum Sztuki w Łodzi (Krzysztof Jurecki), Muzeum Narodowego we Wrocławiu (Adam Sobota), Galerii Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach (Stanisław Ruksza) Muzeum Historii Fotografii w Krakowie (Marek Janczyk), oraz Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu (Elżbieta Łubowicz).
Jerzy Lewczyński zainteresował się fotografią na początku lat 40., by w latach 50. okazać się już w pełni świadomym twórcą, co zaowocowało przyjęciem go w poczet członków Gliwickiego Towarzystwa Fotograficznego (obok m.in. Tadeusza Maciejki), a potem Związku Polskich Artystów Fotografików, w którym pełni funkcję członka Rady Artystycznej.
W latach 1957-60 należał do nieformalnej grupy działającej w składzie Zdzisław Beksiński, Jerzy Lewczyński, Bronisław Schlabs, określanej mianem ‘antyfotografii’ (termin Alfreda Ligockiego od zamkniętego pokazu w 1959 w Gliwicach), przełamującej schematy socrealizmu i zastanych koncepcji artystycznej fotografii.
W ich fotografii zauważyć można otwarcie na artystyczne eksperymenty i doświadczenia międzywojennej awangardy (Man Ray, surrealizm, sztuka abstrakcyjna, ‘fotografia subiektywna’ Otto Steinerta).
Lewczyńskiego interesował ponadto dokumentalny aspekt fotografii, z silnym akcentem egzystencjalnym i wpływami filmowego włoskiego realizmu, np. Nieznany (1959) czy Ukrzyżowanie (1956).
Od końca lat 60. osiąga indywidualny własny styl, pełen odniesień do amatorskiej fotografii, świata dzieciństwa, znalezionych negatywów i odbitek, który w latach 90. ogarnie teoretycznie koncepcją „archeologii fotografii” („Archeologią fotografii nazywam działania, których celem jest odkrywanie, badanie i komentowanie zdarzeń, faktów, sytuacji dziejących dawniej się w tzw. przeszłości fotograficznej. Dzięki fotografii, ciągłość wizualnego kontaktu z przeszłością stwarza możliwości poszerzenia oddziaływania dawnych warstw kulturo-twórczych na dzisiejsze”), stanowiącej otwarte archiwum człowieczych idei.
W późniejszych pracach artysty nie brak ironicznego spojrzenia na rzeczywistość PRL-u, a ostatnio również na świat mediów i otaczającą rzeczywistość. Jego twórczość oddziałała na wielu fotografów polskich, m.in. Wojciecha Prażmowskiego, wyprzedza również w wielu zagadnieniach analogiczne dokonania światowe, m.in. Christiana Boltańskiego.
Jerzy Lewczyński zajmuje się również historią i krytyką, a także rekonstrukcją fotografii np. odkrycie twórczości Wilhelma von Blandowsky’ego czy uratowanie prac wiejskiego fotografa spod Zamościa z lat 40. Animuje od półwiecza życie śląskiego środowiska fotograficznego. Prace Jerzego Lewczyńskiego znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, Muzeum Zamojskiego w Zamościu, Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Muzeum w Gliwicach, Centre Régional de la Photographie w Douchy les Mines, Musée de l’Elisée w Lozannie.
Celem tej monograficznej wystawy było określenie miejsca i znaczenia tak wyjątkowej twórczości Jerzego Lewczyńskiego w dziejach fotografii polskiej, europejskiej i światowej. Katowicka wystawa była największym z dotychczasowych pokazów. Stanowiła główną część festiwalu „Miesiąc fotografii Jerzego Lewczyńskiego”, na który składają się wystawy, spotkania, sesje naukowe i pokazy filmów w kilku katowickich galeriach: Galerii Sztuki Współczesnej BWA, Galerii „Pusta”, Galerii ZPAF, Galerii „Fra Angelico” przy Muzeum Archidiecezjalnym, Galerii Almi Art.
