Jiří Anderle — Patrząc za siebie i przed siebie
Od najwcześniejszych lat Anderle był zamiłowanym i wnikliwym obserwatorem ludzi, a jego doświadczenia przybierały zawsze konkretną formę artystyczną w kluczowych motywach tańca, bębna i maski. Jeżeli można powiedzieć, że obrazy Anderlego rezonują z rodzajem rytmicznej energii wewnętrznej, to jego zamaskowane postaci, tancerze i dobosze, stanowią figuratywne ucieleśnienie tej cechy. Podobnie jak przy wielu wcześniejszych okazjach, historyczny wstrząs znalazł drogę do słownika wypowiedzi wizualnej Jiří Anderlego. Wychodząc od motywu istoty pierwotnej, najbardziej podstawowego ucieleśnienia człowieka po tym, jak zawaliły się pewniki cywilizacji, Anderle jeszcze raz wrócił do swoich wizji zamaskowanego świata. Jego cykl New Age (2001-2002) jest tworzoną jak w transie fuzją globalnego obrazu świata po 11 września oraz motywów zaczerpniętych ze świata osobistego.
Jedną z najistotniejszych cech twórczości Jiří Anderlego jest wszechobecna inspiracja kulturami pierwotnymi, które względnie niedawno nazywano jeszcze ‘prymitywnymi’. Obecność ta stanowi ciemny i intuicyjny kontrapunkt dla jego ekspresji osadzonej w racjonalistycznej tradycji renesansu. Anderle zawsze czynnie interesował się kulturami i formami ekspresji nie należącymi do głównych nurtów zachodniej sztuki. Podobnie jak sztuką pierwotną, fascynuje się on formami sztuki ‘outsiderów’, których nie szkolona spontaniczność koresponduje z grubsza z jego własną ‘drastycznie nagą wrażliwością’ i ‘psychicznym automatyzmem rejestrowania’, jak kiedyś opisał idiom wyrazowy Anderlego krytyk sztuki Jan Kříž. Pasja Anderlego dla afrykańskiej sztuki pierwotnej, z jej wyjątkowo silną plastycznością i urzekającym psychorealizmem, przyjęła nową postać z chwilą zgromadzenia własnej kolekcji wytworów sztuki plemiennej. Codzienna konfrontacja z poruszającą obecnością tych przedmiotów spowodowała, że Anderle w zrozumiały sposób odczuwał pragnienie reagowania na ich nieme wołanie i chęć stopienia własnej energii z energią z nich płynącą. Dialog ten zaowocował najnowszym cyklem Spojrzenie wprzód i wstecz (2002), w którym konkretne przedmioty wraz z ich groźnie wyglądającą pełnią prowokują artystę do prób zgłębienia ich tajemnicy z wykorzystaniem zamalowanego płótna. Ten artystyczny dialog z przedmiotami sztuki pierwotnej, które opowiadają wielki epos ludzki, jest dla Anderlego doświadczeniem oczyszczającym, które poprzez kwestionowanie samego siebie stanowi znaczący rozdział twórczości artysty.
Wystawa zorganizowana przez BWA w Katowicach, na której cykle Jiří Anderlego New Age oraz Spojrzenie wprzód i wstecz zostały zaprezentowane publicznie po raz pierwszy, ukazała tego artystę jako mistrza syntezy, który łączy bogactwo elementów w integralną całość. Ostatecznie, kalejdoskopowe orkiestracje Anderlego mówią nam o nieuniknionych komplikacjach powiązań różnych wymiarów ludzkiej egzystencji — przeszłości i teraźniejszości, tego co racjonalne i irracjonalnego, bytów wewnętrznych i zewnętrznych oraz psychiki jednostki i losu zespołowego.
Richard Drury
„Jiří Anderle. Patrząc za siebie i przed siebie” „Ogromny i bogaty dorobek pięćdziesięciu lat twórczości czeskiego artysty Jiříego Anderle obejmuje grafiki, rysunki, obrazy i...
Jiří Anderle to czeski artysta cieszący się międzynarodowym uznaniem. Jest twórcą wyróżniającym się sposobem wykorzystania historycznych zdobyczy ludzkości w zakresie bogactwa idei i środków wyrazu oraz skupianiem się na najgłębszych zakamarkach naszego wspólnego dziedzictwa; z miriad świadomych i nieświadomych obrazów tworzy dzieła sztuki, stapiając przeszłość z teraźniejszością, przetykając marzenie z rzeczywistością, ukazując widzowi złożony zakres praw moralnych, charakterów i doświadczeń poprzez głębokie metafory kondycji ludzkiej. Przez ponad czterdzieści lat swojej kariery artystycznej, Anderle tworzy rozmaite i liczne dzieła graficzne, malarskie i rzeźbiarskie. Przy całej różnorodności form i technik, polifoniczną sztukę Anderle cechuje jedna wyraźna i zawsze obecna zasada: jest to podstawowa wizja humanistyczna, wykraczająca poza pojęcia określonego czasu, miejsca i zróżnicowania kulturowego, która eksploruje najbardziej fundamentalne i uniwersalne problemy, z jakimi boryka się ludzkość. Anderle mówi do nas jak ktoś, kto wnika poza pozory powierzchowne czy efemeryczne, przekazując swoje uczucia zarówno na poziomie intelektu jak i instynktu. Sięga do bogatych własnych idei i odczuć, projektując obrazy metaforycznej dramy, wykraczającej poza wymiar widzenia zewnętrznego.
