Galeria Sztuki Współczesnej BWA w Katowicach

„Ogromny i bogaty dorobek pięćdziesięciu lat twórczości czeskiego artysty Jiříego Anderle obejmuje grafiki, rysunki, obrazy i rzeźby. Przy całej różnorodności form i technik stosowanych przez artystę, dzieła Anderlego łączy jedna wspólna i zasadnicza cecha: jest to humanistyczna wizja wykraczająca poza bezpośrednie pojęcia czasu i wyróżników kulturowych, eksplorująca najbardziej podstawowe pytania stojące przed dzisiejszym człowiekiem.
W swoim dziele, Anderle przedstawia nam wyjątkową historię człowieka, przy czym jego postawę twórczą można porównać do badań anatomicznych. Obserwując i odtwarzając złożoną mozaikę, która czyni nas ludźmi, robi to zarówno na poziomie osobistym jak i w szerszym wymiarze społecznym. Jego obrazy rejestrują wszystko to, co przy pobieżnym oglądzie zwykle umyka naszym oczom; z czułością sejsmografu wyobraźni uwidacznia impulsy i rytmy naszego życia wewnętrznego. Żywo i w zróżnicowany sposób rejestruje nieustająco zmienne strumienie naszych myśli, jak i głębsze prądy naszych intuicyjnych pragnień. Na jego obrazach widzimy jakby prześwietloną całą kondycję ludzką, od pożądań natury hormonalnej po nagi kościec egzystencji. Artystyczne theatrum mundi Anderlego przedstawia wieczysty dramat naszych śmiertelnych dokonań, niekończącego się nigdy cyklu stwarzania i wymierania. Mówi nam o tej wszechobecnej dwoistości, która ma źródło w zróżnicowaniu półkul ludzkiego mózgu. Dwoistość ta rozwija się we wszechobecnym dialogu pomiędzy przeszłością a teraźniejszością, pomiędzy złudzeniem a rzeczywistością, pomiędzy rozumowanie a instynktem, a wreszcie w walce pomiędzy dobrem a złem. Fragmenty tego dialogu, przepuszczone przez pryzmat często groteskowych przemian, zostają następnie złożone w bardzo bogatych wariacjach. Paradoksalnie, to właśnie owe deformacje umożliwiają uzyskanie prawdziwego obrazu skomplikowanego labiryntu ludzkiego charakteru.
Jiří Anderle tworzy krajobraz mentalny, w którym stopniowo odkrywa ukryte lub zapomniane warstwy ludzkiego umysłu. To poszukiwanie źródeł i podstaw doprowadziło go szybko do zainteresowania tym, co do niedawna jeszcze nazywano sztuką prymitywną, a więc formą ekspresji, w której strach, cudowność i kreatywność znajdują wyraźną formę plastyczną. Te artefakty, dziś zwane sztuką pierwotną, stanowią dla Anderlego doskonałą przeciwwagę wobec kulturowych zjawisk i uprzedzeń cywilizacji zachodniej. Stworzyły mu one możliwość lepszego zrozumienia pierwocin instynktu tworzenia, owej magii, z której wyłoniły się także zarodki mitologii i duchowej refleksji nad światem. Przy jego szerokim rozumieniu humanistycznym i wierze w wielość wizji w czasie i przestrzeni całkiem logiczne jest, że echa ekspresji pierwotnej stapiają się z tragicznym losem współczesnej cywilizacji. Ów wnikliwy wgląd w moralnie powiązane relacje międzyludzkie jest zapewne najważniejszym wkładem Anderlego w sztukę światową”.

Richard Drury

• Organizatorzy